Pakiet został wprowadzony w celu zmiany najbardziej uciążliwych przepisów utrudniających prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Chodzi m.in. o:

• podniesienie progu przychodów, powyżej których firma jest zobowiązana prowadzić pełną księgowość z kwoty 1,2 mln euro do 2 mln euro;
• zniesienie obowiązku posiadania państwowego egzaminu do obsługi wielu maszyn w branży budowlanej;
• ułatwienia w odzyskiwaniu długów dla przedsiębiorców m.in. poprzez wprowadzenie nowych przepisów dotyczących pozwów zbiorowych czy obowiązek wpisywania do ksiąg wieczystych sądowych zakazów zbywania nieruchomości;
• wprowadzenie możliwości dokonywania jednorazowych odpisów amortyzacyjnych w wysokości do 100 tys. zł rocznie;
• odliczanie od podstawy opodatkowania 100% wydatków przeznaczonych na badania i rozwój (w przypadku centrów badawczo-rozwojowych do 150%);
• nowe przepisy dotyczące kontroli, np. w wyniku nowej kontroli skarbowej nie mogą zostać podważone ustalenia ostatniej.

Co jest najważniejsze dla przedsiębiorców w Konstytucji biznesu?

W ramach Konstytucji biznesu zostały wprowadzone ustawy:

• ustawa – Prawo przedsiębiorców,
• ustawa o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (ustawa o CEIDG),
• ustawa o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców,
• ustawa o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz
• przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej.

Najistotniejszym aktem prawnym z punktu widzenia osób prowadzących działalność gospodarczą lub tych, które planują ją rozpocząć, jest ustawa – Prawo przedsiębiorców¹. Zostały w niej zawarte podstawowe przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Ustawa ta wdrożyła dyrektywę 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r.² dotyczącą usług na rynku wewnętrznym. Oczywiście regulacje zawarte w ustawie – Prawo przedsiębiorców w dużej mierze powielają przepisy poprzedniej ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej³, uchylonej w dniu wejścia w życie przepisów Konstytucji biznesu. W nowym akcie prawnym zostały jednak zawarte także zupełnie nowe regulacje, które mają ułatwić podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej. Warto wymienić najciekawsze z nich.

Definicja przedsiębiorcy

Zgodnie z nową definicją przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Obecna definicja różni się od poprzedniej tym, że został z niej usunięty fragment o konieczności wykonywania działalności gospodarczej we własnym imieniu. Jednak warunek ten został zawarty w definicji działalności gospodarczej, która musi być działalnością: zorganizowaną, zarobkową, wykonywaną we własnym imieniu i w sposób ciągły. Zgodnie z nową ustawą działalnością gospodarczą nie jest działalność nieewidencjonowana, czyli wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia i która nie wykonywała działalności gospodarczej przez ostatnie pięć lat.

Natomiast zgodnie z prawem Unii Europejskiej przedsiębiorstwem jest każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną oraz źródła finansowania⁴. W prawie unijnym nie rozdziela się pojęć przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, a działalność gospodarcza to działalność polegającą na oferowaniu towarów i/lub usług na określonym rynku. Zakres pojęcia działalności gospodarczej jest szerszy niż w polskim prawie, ponieważ obejmuje nawet taką działalność, która nie ma charakteru zarobkowego czy też nie jest prowadzona w sposób ciągły lub zorganizowany.

Działalność bez rejestracji

Od początku obowiązywania przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców osoby osiągające przychody wynoszące maksymalnie połowę minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2018 r. ok. 1050 zł miesięcznie, nie mają obowiązku rejestrowania swojej działalności. Oznacza to, że nie muszą prowadzić ewidencji swoich przychodów i płacić składek na ZUS. Jest to dobre rozwiązanie dla tych, którzy osiągają dochody prowadząc dorywczą działalność na własny rachunek i chcieliby wyjść z tzw. szarej strefy. Chodzi np. o opiekunów dzieci, osoby udzielające korepetycji, fachowców wykonujących np. drobne naprawy lub usługi kosmetyczne czy osoby sprzedające przez internet przedmioty o niskiej wartości. Jednak po przekroczeniu wskazanego progu przychodu osoby, które je osiągają, są zobowiązane w przeciągu 7 dni zarejestrować działalność gospodarczą.

Ulga na start

Osoby z przychodami z działalności wyższymi niż 1050 zł miesięcznie, czyli te, które mają obowiązek zarejestrować swoją działalność gospodarczą, mogą skorzystać z innej preferencji podatkowej, czyli z tzw. ulgi na start. Zgodnie z nią przez pierwsze pół roku prowadzenia działalności osoby te nie muszą płacić składek społecznych ZUS. Trzeba zaznaczyć, że ulga na start nie zwalnia z obowiązku opłacania comiesięcznej składki zdrowotnej, która obecnie wynosi ok. 320 zł. Warto w tym miejscu podkreślić, że nieopłacanie składki społecznej oznacza, że w razie wypadku czy choroby przedsiębiorcy nie będzie przysługiwał zasiłek czy renta. Opłacanie składki zdrowotnej daje natomiast gwarancję bezpłatnego leczenia w ramach NFZ.

Warto pamiętać, że ulga na start jest prawem, a nie obowiązkiem. Oznacza to, że można z niej zrezygnować, jednak przy rozkręcaniu biznesu, szczególnie przez mikroprzedsiębiorców, skorzystanie z niej jest faktycznie znaczącą oszczędnością. Ponadto po wskazanych 6 miesiącach przedsiębiorca może korzystać z preferencyjnej stawki składki społecznej ZUS przez kolejne 24 miesiące.

Nowy termin zawieszania działalności gospodarczej

Nadal obowiązuje zasada, że zawieszając działalność gospodarczą, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do płacenia składek ZUS, zarówno społecznych, jak i zdrowotnych. Jednak obecnie działalność można zawiesić bezterminowo – wcześniej można było to zrobić tylko na 24 miesiące. Natomiast wznowić działalność można automatycznie, zgodnie z datą podaną przez przedsiębiorcę we wniosku, bez konieczności składania dodatkowo aktualizującego wniosku CEIDG-1.

Nowy zasady przeprowadzania kontroli przedsiębiorców

Obecnie wprowadzone przepisy określają, że kontrola ma być przeprowadzona po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej, a w przypadku stwierdzenia konieczności przeprowadzenia kontroli ma być ona jak najmniej uciążliwa dla przedsiębiorcy. W zakresie porozumiewania się pomiędzy urzędem a kontrolowanym wprowadzono pierwszeństwo komunikacji e-mailem lub telefonicznie; wezwanie przedsiębiorcy do osobistego stawiennictwa ma być wystawiane tylko w ostateczności. Do tej pory było ono powszechnie stosowane zarówno przy wezwaniu na przesłuchanie, jak i w celu przedstawienia dokumentów. Czas trwania kontroli jest ograniczony; zostały utrzymane podstawowe maksymalne okresy prowadzenia kontroli w jednym roku kalendarzowym u poszczególnych typów organizacyjnych przedsiębiorstw, czyli w mikroprzedsiębiorstwach – 12 dni roboczych, w małych przedsiębiorstwach – 18 dni roboczych, w średnich przedsiębiorstwach – 24 dni robocze oraz w pozostałych przedsiębiorstwach – 48 dni roboczych. Jednocześnie zmodyfikowano podstawy przedłużenia kontroli – jest to możliwe, jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego w wysokości przekraczającej równowartość 10% kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego, jednak nie niższej niż 500 zł, lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 50% kwoty zadeklarowanej straty, jednak nie niższej niż 2500 zł, albo w przypadku ujawnienia, że nie została złożona deklaracja podatkowa pomimo takiego obowiązku. W przypadku przekroczenia uprawnień przez organy kontroli przedsiębiorca może korzystać z katalogu przysługujących mu roszczeń. Jeśli poniósł on szkodę na skutek przeprowadzenia czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej, przysługuje mu odszkodowanie. Dochodzenie roszczenia następuje w trybie określonym w Kodeksie cywilnym⁵.

Zniesienie obowiązku posługiwania się numerem REGON

Od wejścia w życie nowych przepisów w kontaktach z urzędami przedsiębiorcy będą posługiwać się głównie numerem NIP. Z kolei numer REGON, który został stworzony głównie do celów statystycznych, ma być zlikwidowany. Jednakże zaprzestanie stosowania tego numeru będzie następowało stopniowo i trzeba liczyć się z tym, że niektóre instytucje nadal będą wymagały wpisania go w swoich formularzach.

Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone

Zgodnie z tą zasadą przedsiębiorca ma korzystać z domniemania uczciwości. Służyć temu ma ustanowienie katalogu praw i obowiązków przedsiębiorców oraz zasad dla urzędów określających wytyczne interpretacyjne prawa gospodarczego. Chodzi m.in. o zasadę, że urzędnikom wolno będzie podejmować jedynie takie działania, które są konieczne do zamierzonego celu lub równego traktowania wszystkich przedsiębiorców.

Rozstrzyganie wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy oraz przyjazna interpretacja przepisów

Powyższe zasady zostały wprowadzone w celu podkreślenia partnerskich stosunków pomiędzy przedsiębiorcami i administracją publiczną.

Zasady te mają znaleźć zastosowanie wtedy, kiedy po przedstawieniu wszystkich dostępnych dowodów w dalszym ciągu będą istniały niejasności lub wątpliwości dotyczące oceny stanu faktycznego. W takiej sytuacji niedające się usunąć wątpliwości natury faktycznej rozstrzygane będą na korzyść przedsiębiorcy, a przyjazną interpretację przepisów będzie można zastosować wówczas, gdy dany przepis prawa pozostawia pole do zastosowania tzw. luzu interpretacyjnego.

Obecnie interpretacja przepisów prawnych powoduje sporo trudności zarówno dla obywateli, jak i dla organów administracji publicznej czy nawet sądów rozpatrujących dane sprawy. Zasady rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść podatnika – in dubio pro tributario – wprowadzono już wcześniej do prawa podatkowego, a także procedury karnej. Natomiast przyjazna interpretacja przepisów to nic innego, jak koronna reguła demokratycznego państwa prawa in dubio pro reo, mającego swoje źródło w art. 2 Konstytucji, czyli tzw. zasadzie państwa prawnego. Jednak dobrze, że została podkreślona także w nowej ustawie – Prawo przedsiębiorców i nie ma wątpliwości, że powinna być stosowana w szczególności w trakcie postępowań przed organami publicznymi, których przedmiotem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku lub odebranie bądź ograniczenie uprawnienia.

Publikacja objaśnień prawnych dla skomplikowanych przepisów

W tym obszarze chodzi ourzędowe wyjaśnienia przepisów dotyczących prowadzenia biznesu. Takie opinie prawne wydawane sąprzez ministrów oraz te organy, które są upoważnione do opracowywania projektów aktów prawnych. Objaśnienia będą wydawane z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Szybsze załatwianie spraw urzędowych

Powyższe ma być możliwe dzięki wprowadzeniu takich nowych zasad jak:

• milczące załatwienie sprawy w przypadku występowania o wydanie zezwolenia,
• zakaz uzależniania rozstrzygnięcia sprawy od dostarczenia oryginału dokumentu lub poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii lub tłumaczenia,
• nakaz przyjmowania pism i wniosków niekompletnych,
• zakaz żądania dokumentów i ujawniania danych, które nie są wymagane przepisami, lub takich, do których dany organ ma dostęp.

Nowe przepisy dotyczące prokury

Ta zasada oznacza, że każdy przedsiębiorca może ustanowić swojego prokurenta. Dla porządku warto przypomnieć, że prokura jest to szczególny sposób pełnomocnictwa, którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Zakres prokury określają szczegółowe przepisy. Są to m.in. czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem firmy, a także inne czynności prawne.

Do 30 kwietnia prokura podlegała wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). W związku z tym udzielać jej mogli wyłącznie przedsiębiorcy, którzy figurowali w tym rejestrze, czyli m.in. spółki osobowe i kapitałowe. Obecnie Konstytucja biznesu przewiduje możliwość prokury również dla jednoosobowych działalności gospodarczych poprzez wpisanie do CEIDG swojego pełnomocnika. Dzięki temu nie ma konieczności każdorazowego przedstawiania dokumentu pełnomocnictwa przy załatwianiu spraw. Informacja w CEIDG o pełnomocniku jest równoznaczna z udzieleniem pełnomocnictwa na piśmie i musi być honorowana przez organy administracji publicznej.

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców

Inną inicjatywą jest powołanie instytucji mającej dbać o interesy osób prowadzących działalność gospodarczą – Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Rzecznikiem może zostać osoba bezpartyjna, która przynajmniej przez 5 lat sama była przedsiębiorcą, reprezentowała przedsiębiorców lub tworzyła czy stosowała prawo gospodarcze.
Rzecznik ma za zadanie m.in. opiniowanie projektów ustaw dotyczących interesów firm oraz przyjmowanie wniosków od przedsiębiorców i ich organizacji. Będzie się można do niego zwrócić z prośbą o pomoc prawną, jeśli działanie lub zaniechanie organu administracji publicznej naruszyło prawo lub interes przedsiębiorcy. Instytucje, do których wystąpi rzecznik, będą musiały m.in. informować go o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku oraz udzielić mu wyjaśnień.

Uregulowania dotyczące przedsiębiorców zagranicznych

Ponadto Konstytucja biznesu ujednoliciła przepisy dotyczące przedsiębiorców cudzoziemców i w zależności od ich obywatelstwa podzieliła ich na następujące grupy/kategorie:

• osoby zagraniczne z państw członkowskich UE, które mogą prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak Polacy;
• obywatele spoza państw UE i EFTA – ta grupa, aby móc prowadzić działalność na takich samych zasadach jak Polacy, będzie musiała spełnić dodatkowe kryteria dotyczące ich związku z Polską, czyli np. mieć zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy udzielone m.in. w związku z nauką, status uchodźcy czy ważną Kartę Polaka;
• obywatele spoza państw UE i EFTA nieposiadający związku z Polską – ci przedsiębiorcy będą mogli prowadzić firmę tylko w określonej formie prawnej, jaką jest spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna.

[nbsp]

Magdalena Podgórska

wieloletni pracownik administracji skarbowej, obecnie przedsiębiorca

[nbsp]